کارایی زنبور پارازیتوئید praon volucre (hym.: braconidae) در کنترل شته sitobion avenae (hem.: aphididae)

شته غلات sitobion avenae (f.) (hemiptera: aphididae) یکی از مهم ترین آفات گندم و زنبور praon volucre (hymenoptera: braconidae) یکی از پارازیتوئیدهای اصلی این شته در ایران است. در این تحق‍یق، پارامترهای دموگرافیک شته غلات و پارازیتوئید آن در 6 دمای ثابت (10، 15، 20، 25، 5/27 و 30 درجه سلسیوس)، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی به 8 ساعت تاریکی، روی گندم (رقم پ‍یشتاز) مورد ارزیابی قرار گرفت. شته ها در دامنه دمایی 10 تا 30 درجه سلسیوس قادر به نمو از پوره تازه متولد شده به بالغ بودند، اما در بالاترین سطح دمایی ( °c30) باروری در آنها مشاهده نشد. طول دوره نابالغ شته از 48/24 روز در 10 درجه سلسیوس به 9 روز در 30 درجه سلسیوس کاهش یافت. طول دوره نابالغ پارازیتوئید با افزایش دامنه دمایی از 10 تا 25 درجه سلسیوس به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. p. volucre در دمای 30 درجه سلسیوس نتوانست سیکل زندگی خود را کامل کند. طول دوره نابالغ به طور معنی داری در دماهای مختلف متفاوت بود (p<0.01). رابطه بین دما و نرخ رشد در s. avenae و p. volucre با استفاده از مدل های خطی و غیر خطی تعیین گردید. براساس تخمین مدل خطی آستانه پایین نمو برای شته و زنبور به ترتیب 7/2 و 3/4 بود. ثابت دمایی نیز برای این شته و پارازیتوئید آن به ترتیب 6/176و 09/284 برآورد شد. مدلanalytis-3 برازش داده شده با نرخ نمو شته و مدل های briere-2، logan-6 و logan-10 برازش داده شده با نرخ نمو زنبور، نسبت به سایر مدل ها دارای بیشترین مقدار r2adj و کمترین مقدار sse و aic بود. بیشترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته و پارازیتوئید به ترتیب در دمای 15 (12/0 ماده/ماده/روز) و 20 درجه سلسیوس (15/0 ماده/ماده/روز) بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت زنبور p. volucre در دماهای 20 و 25 درجه سلسیوس به طور معنی داری بیشتر از شته میزبان بود. بین نرخ ذاتی افزایش جمعیت و نرخ متناهی افزایش جمعیت شته و زنبور در دماهای مختلف به جز دمای 10 درجه سلسیوس اختلاف معنی داری مشاهده شد. طول هر نسل زنبور نسبت به شته در دماهای بین 10 تا 20 درجه سلسیوس به طور معنی داری طولانی تر بود، اما مقدار این پارامتر در شته (36/14) در مقایسه با زنبور (5/13) در دمای 25 درجه سلسیوس طولانی تر بود. پارامترهای تولید مثل p. volucre در تمام دماها به طور معنی داری بیشتر بود. حداکثر مقدار انتروپی برای زنبور در تمام دماهای مورد آزمایش کمتر از 5/0 بدست آمد که دلالت بر منحنی بقای نوع اول دارد. منحنی بقای زنبور در دماهای 15 تا 25 درجه سلسیوس از نوع سوم و در 10 درجه سلسیوس از نوع اول بود. حداکثر انتروپی برای شته و زنبور در 25 درجه سلسیوس مشاهده شد. بر اساس نتایج به دست آمده از آزمایش ترجیح سن میزبان در هر دو روش انتخابی و غیرانتخابی زنبور p. volucre پوره سن دوم شته s. avenae را نسبت به سایر سنین برای پارازیته کردن ترجیح می دهد. اثر تراکم میزبان و دما روی واکنش تابعی زنبور روی پوره سن دوم شته در تمام دماهای آزمایشی واکنش تابعی نوع دوم را نشان داد. بیشترین قدرت جستجو در دماهای 15 و 20 درجه سلسیوس (05/0) و کمترین میزان در دمای 30 درجه سلسیوس (01/0) مشاهده شد. با افزایش تراکم پارازیتوئید از 1 به 8 قدرت جستجوی سرانه به طور معنی داری کاهش یافت. نتایج این تحقیق نشان می دهد که p. volucre یک عامل کنترل بیولوژیک شته s. avenae در دماهای بالاتر از 20 درجه سلسیوس است.